پدیده های نور

تاثیر نور بر جواهرات از گذشته تا امروز

هدف به نمایش در اوردن اثار باستانی و کهن و ادغام انها با سنگهای قیمتی میباشد.
که میتوان به اثرات ماورایی سنگها و تاثیر آنها در سلامت جسم و روح و روان نیز اشاره کرد.
بیشترین هدف آشنا کردن مخاطب به نمادها و آثار ارزشمند و قدیمی جهان بخصوص ایران میباشد.

تاثیر نور بر جواهرات از گذشته تا امروز

مقدمه

در ابتدا میخواهیم بدانیم  جواهر چیست و در واقع به چه متریالی جواهر گفته میشود و جواهرات چه ویژگی هایی دارند وبه برخی ازآنها اشاره کنیم.

سنگهای جواهر به دو دسته تقسیم میشوند :

(سنگهایی که در طبیعت یافت میشود مانند سنگ کهربا که از صمغ طبیعی درخت تشکیل میشود)Organic-1

(سنگهای معدنی و کانی ها)Inorganic-2

جلا جواهرات چیست

به بازتاب نور از سطح سنگها جلا می گویند که سنگها از لحاظ جلای سطحی متفاوت میباشند.

 1-جلای فلزی که در فلزاتی مانند طلا و نقره و کانی هاست.در واقع فلزاتی که ضریب شکست بالاتر از60/2میباشد.نمونه کانی ها را میتوان به پیریت (مارکازیت )و هماتیت (حدید)اشاره کرد.

 2 -جلای غیر فلزی که ضریب شکست آنها بین 90/1تا 60/2 میباشند. خود به گونه های مختلفی تقسیم میشوند

1 -جلای الماس گونه (الماس)    DIAMOND

 2 -جلای نیمه الماس گونه (گارنت) GARNET

3-جلای شیشه ای(یاقوت،زمرد)CORUNDUM-BERYL

 4-جلای عسلی یا صمغی (کهربا)AMBER

5- جلای ابریشمی)چشم گربه)TIGERS EYE

6- جلای واکسی(عقیق)AGATE

7-جلای چرب(یشم) JADE

8-جلای مروارید(مروارید) PEARLS 

9-جلای مات یا بسیار ضعیف (فیروزه) TURQUOISE

شفافیت

یکی دیگر از فاکتورهای شناسایی در جواهرات شفافیت و یا همان  transparency میباشد .شفافیت یکی از فاکتورهای مهم در زیبایی جواهرات میباشد.

به میزان عبور نور از یک جسم ،شفافیت گفته میشود.براساس میزان عبور نور سنگها به دسته های زیر تقسیم میشوند:

1-شفاف(TP (

در این حالت سنگ کاملا نور را از خود عبور می دهد و اگر بر روی نوشته ای قرار بگیرد نوشته از زیر آن قابل تشخیص است.

نیمه شفاف(SEMI  TRANSPARENT)

در این حالت نوشته ها از زیر سنگ قابل رویت است ولی بواسطه ناخالصی های زیاد و یا رنگ تیره اش نمی توانیم نوشته را درست تشخیص داده و یا بخوانیم.

3-شفاف گون (TRANSLUCENT)

در این درجه نور از سنگ عبور می کند و اگر جسم در پشت آن قرار گیرد محیط جسم قابل تشخیص است ولی ماهیت آن قابل تشخیص نمی باشد.

4-مات(S-TL)

در این درجه نور از مرکز سنگ عبور نمی کند ولی به علت تراش محیط اطراف سنگ که نازک می شود نور را از خود عبور می دهد.

5-کدر(O)

در این حالت سنگ هیچ نوری را از خود عبور نمی دهد.

با توجه به این توضیحات به طور کلی متوجه شدیم ماهیت سنگ های جواهر به چه گونه ای است که بتوانیم برخورد نور و تاثیر آن را بر روی آنها بررسی کنیم.برخی جواهرات خودشان بصورت طبیعی از خود پدیده های نوری خلق می کنند و با قرار دادن آنها در کنار منبع نور رفتارهای خارق العاده ای از خودشان نشان می دهند و ماهیت واقعی آنها نمایان می شود.در زیر به مهمترین این پدیده ها اشاره می کنیم:

پدیده های نور

1. رتایل ها که ماهیتا اکسید تیتانیوم است و اکثرا بصورت کریستال های سوزنی شکل رشد میکند این پدیده نوری PHENOMENA گفته میشود.
2. اگر این پدیده های نوری اگر بصورت نامنظم و توده انبوه درون سنگ تجمع کنند باعث میشود در اثر تابش نور به سطح سنگ بازتاب براق خاص همانند بازتابی از سطح پارچه ای ابریشمی مشاهده شود .به این پدیده CHATOYANCY  میگویند.مانند سنگ TIGERS EYE.

3-این ناخالصی های سوزنی شکل اگر  بصورت موازی در یک سنگ قرار گیرد ،سنگ بعد از قرار گرفتن در زیر یه منبع نوری دیگر و با چپ و راست کردن حرکت دست حالتی شبیه چشم گربه را به یاد می آورد. که پدیده CATS EYES  نام دارد. مانند سنگ CATS EYE

4 – کریستال های سوزنی شکل زمانی  که کنار هم با زوایای مشخص قرار گیرند ستاره ای بر سطح آن مشاهده میشود به نام پدیده STAR که در سنگ هایی مانند یاقوت ویا گارنت قابل مشاهده هستند.که این یاقوت های استار هیچگاه شفاف نیستند.

5-پدیده نوری دیگری که میخوام بهش اشاره کنم پدیده PLAY OF COLOR است.که  مختص به سنگ اپال است و ظاهر آن لکه های رنگی است که روی آن مشاهده میشود این پدیده نوری به دلیل برخورد نور به کره  های سیلیسی  که اپال را تشکیل می دهند ،است.

6-سنگ ALEXANDRITE  سنگی است که دارای پدیده COLOR CHANGE  میباشد در زیر نور به رنگ بنفش تا بنفش مایل به سبز و در زیر نور زرد به رنگ ارغوانی تا ارغوانی مایل به قرمز دیده میشود.

7- پدیده مربوط به MOONSTONE که از خانواده فلدسپار میباشد،ADULARESCENCE نام دارد .ظاهرا این پدیده صفحه ای براق در دل سنگ میباشد و علت آن بازی نور در بین صفحات تشکیل دهنده بافت سنگ است.

8-پدیده ORIENT که حالت رنگین کمان دارد بر سطح مروارید و صدف مشاهده می شودو علت دیده شدن این پدیده تجزیه نور در بین ساختار لایه لایه ی صدف است.که در صدف واضح تر از مروارید میباشد.پدیده IRIDESCENCE نیز از زیرمجموعه های این پدیده حساب میشود در خانواده عقیق به نام FIRE AGATE  مشاهده می شود که جزو با ارزش ترین سنگ ها در خانواده عقیق هاست.

9-پدیده  AVENTURESCENCEکه زرق و برق شدیدی دارد و در دل سنگ مشاهده میشود معمولا در سنگ های  مانند SUNSTONE که از خانواده فلدسپارهاست و دلیل بوجود آمدن این پدیده اکسید آهن موجود در آن است.

با اشاره به مهمترین و شاخص ترین  پدیده های نوری در سنگها میتوان به این نکته پی برد ماهیت جواهرات در بوجود آمدن پدیده های نوری آنها و همچنین چگونگی قرارگیری آنها با منبع نوری نقش بسزایی در زیبایی آنها دارد.رنگ جواهرات اولین الویت در زیبایی آنها است و رنگ آنها درتباط با نور رفتارهای متفاوتی از خود نشان می دهد.

پراکندگی نور و ارتباط آن با رنگ

پراکندگی یعنی تجزیه نور به طیف های رنگی سازنده آن در واقع ضریب شکست برای هر یک از رنگ‌های طیفی آن با طول موج‌های مختلف آن متفاوت و منحصر به فرد است. چنین خاصیتی را در بحث فیزیک نور، پراکندگی می‌گویند. این خاصیت نوری را اولین بار سر ایزاک نیوتن در سال ۱۶۶۶ اختراع کرد.نیوتن ۷ طیف رنگی را به نام های بنفش، نیلی، آبی، سبز، زرد، نارنجی و قرمز نام گذاری کرد. مشاهده پراکندگی یا شکست نوری نیوتن نشان داد که نور هنگام گذر از رسانه ای به رسانه دیگر مانند گذر از شیشه به هوا یا گوهری به هوا، خمیده و یا شکسته می شود. وی تجزیه نوری را از نور رد شده از درون یک منشور شیشه ای در آن زمان مشاهده نمود. وی تشخیص داد که رنگ ها به صورت زنجیره ای در منشور مشاهده می شود. گفتنی است که پراگندگی نوری که می توان در الماس دید همانند زمانی است که نور از قطرات باران عبور کرده و رنگین کمان را به نمایش می گذارد. به علاوه طول موج نور برمیزان شکست و یا خمیدگی آن تأثیر می گذارد.

در میان گوهرها، بیشترین مقدار پراکندگی را الماس ‌داراست که در حدود ۰۴۴/۰ می‌باشد و پس از آن کانی زیرکن است که پراکندگی آن نزدیک به الماس بوده و در حدود ۰۳۸/۰ می‌باشد. ضعیف‌ترین ‌حالت پراکندگی نور مربوط به کانی فلوئوریت (۰۰۷/۰) و کواتز سفید (0.013) میباشد

باید توجه داشت که سنگ های قیمتی با ضریب شکست بالا (همانند روتایل، الماس، زیرکن) به طور معمول میزان پراکندگی نوری بیشتری را نیز به نمایش می گذارند. اگر گوهر توسط گوهر تراش به شیوه مناسبی فست بخورد، می توان این پراکندگی رنگی را نیز افزایش داد.

سنگها و گوهر های  قیمتی، دنیای متنوع و زیبایی دارند و برای تشخیص و ارزش آنها از مشخصه رنگ آنها استفاده میشود.در واقع هر گوهری یه  طیف غالب و یک طیف مغلوب دارد.که با این دو واژه در شناسنامه قید میشود.که برای جلوگیری از خطا در تشخیص نوع رنگ کانی از نرم افزار GEMEWIZARD  استفاده میشود.

انعکاس یا Reflection 

با ورود نور از یک محیط به محیطی دیگر نه تنها سرعت آن کاهش یافته، بلکه امتدا حرکت آن نیز تغییر می‌کند که دلیل آن نیز تاخیر زمانی در ورود شعاع‌های نوری به محیط جدید می‌باشدو تنها حالتی که نور تغییر محیط داده، کاهش سرعت داده ولی شکسته نمی‌شود حالتی است که نور به صورت عمود به سطح مشترک دو محیط تابیده می‌شود.

ازآنجایی‌که تراکم اتمی هرماده به فرمول شیمیایی و ساختار کریستالی آن مربوط شده، بنابراین تراکم اتم‌ها در هر ماده مقدار ثابتی بوده، در نتیجه سرعت نور آن مقدار ثابتی است و در نهایت عدد RI‌ در هر ماده مقدار معینی می‌باشد، که به این ترتیب می‌توان از این عدد برای شناسایی سنگ کمک گرفت. 

بطورمثال RI نور قرمز در الماس ۴۰۷/۲ و RI‌نور بنفش در الماس ۴۵۱/۲ می‌باشد، و از آنجایی‌که نورهای قرمز و بنفش ابتدا و انتهای طیف نور مرئی می‌باشند، اختلاف این دو عدد که ۰۴۴/۰ می‌باشد مقدار Dispersion سنگ می‌باشد که با توجه به این مقدار الماس دارای بالاترین مقدار Dispersion در بین سنگ‌های طبیعی می‌باشد. همچنین در سنگ‌هایی که مانند الماس دارای ساختار Cubic‌ می‌باشند از آنجایی‌که فاصله یا تراکم اتم‌ها در تمامی جهات یکسان است، نور واردشده فقط دارای یک شکست بوده که به آن Single Refraction یا SR می‌گویند، ولی در سنگ‌هایی که ساختار غیر Cubic دارند، چون فاصله و تراکم اتم‌ها در جهات مختلف بلور متفاوت می‌باشد، بنابراین بیش از یک شکست داشته که به آن Double Refraction یا DR‌ می‌گویند.

تاثیر برش جواهر در رابطه با روشنایی

نوع تراش جواهرات نقش بسزایی در عبور نور از آنها دارد ودر واقع تراش دنده سنگ جواهر با توجه به ارزش سنگ باید دارای تجربه و مهارت بالای باشد. richard Hughes ، نویسنده و یکی از کارشناسان برجسته جهان در زمینه یاقوت ویاقوت کبود ، در مورد برش جواهرات رنگی این گونه اشاره میکند: «عموما تراش های پاویلیون (قسمت زیرین )نزدیک به لبه جواهر با شیب زیادی برش داده میشوند، در حالی که تراش های سطح زیرین جواهر بسیار کم عمق هستند.

روشنایی عبارت است از: «ظاهر یا میزان بازتاب داخلی و خارجی نور « سفید »که در الماس صیقلی شده، هنگام مشاهده آن از بالا دیده می شود.»  برای بعضی ها، درخشندگی به مقدار «زنده بودن» یک جواهر اشاره دارد.آیا هنگامی که آن را تکان می دهید یا کج میکنید، تلالو دارد؟ آیا نور در جواهر به رقص در می آید؟ برای دیگران، اصطلاح غیر تخصصی روشنایی ممکن است به نور سفید منعکس کننده از درون جواهر اشاره نکند، اما به نور رنگی اشاره دارد. رنگ هنوز پادشاه است  پس اثرات رنگ روشن می تواند به ارزشمند شدن کمک کند و در یک جواهر خوش- برش، بیشتر نور بازتابی باید با رنگ اشباع شود. جواهری رنگی که از نظر برش نامرغوب است، قسمت های کدر و کم رنگ و در نتیجه بدون درخشندگی خواهد داشت. روشنایی باید در هنگام صحبت کردن در مورد سنگهای رنگی، اشباع رنگ را در بر بگیرد.متاسفانه روشنایی خوب برای دستیابی به اشباع رنگ مطلوب، به عمق رنگ خوب بستگی دارد.اگر بخواهیم جواهری که از نظر رنگ یکنواخت است را برش دهیم، نور سفید روشن منعکس شده از میان جواهر می تواند رنگ را از بین ببرد.

روشنایی یا تاریکی بیش از حد می تواند رنگ را تضعیف کند، بنابراین تراش دهنده تلاش می کند تا به مقدار مناسبی از روشنایی و تاریکی دست یابد تا از بهترین اشباع رنگ تاثیر بگیرد.نور زمانیکه از گوهرهایی با خاصیت ۲ شکستی یا آنیزوتروپیک عبور کند، در ۲ جهت با سرعت های متفاوت عبور می کند. نور در مسیرهای ارتعاشی گوناگون، به صورت متفاوتی جذب می گردد. در نتیجه این عمل، چند رنگی در گوهر حاصل می شود. ایولیت، الکساندریت و آندالوزیت گوهرهایی با خاصیت چند رنگی هستند.در گوهرهایی که تنها ۲ پرتوی رنگی دارند، ۲ نوع رنگ تنها قابل شناسایی است که به این گوهرها ۲ رنگی می گویند. سنگ های قیمتی با خاصیت ۳ ضریب شکست، ۳ نوع بازی رنگی را به نمایش می گذارند که آنها را گوهرهای سه رنگی  (که تنها دو رنگ در یک مسیر واحد قابل رویت است) می نامند. یک گوهر تراش بسیار مهم است که در تراش گوهرهایی با خاصیت چند رنگی، این نکته را در نظر گرفته و سنگ ها را به گونه ای بتراشد که این پدیده را بیشتر منعکس سازد. خاصیت چند رنگی تنها در سنگ های رنگی قابل مشاهده است. گوهرهای بی رنگ تنها طیف رنگی از شکست نور سفید را به نمایش می گذارند که این چند رنگی نیست. در یاقوت سرخ و یاقوت کبود ۲ طیف رنگی قابل مشاهده است به عبارتی این گوهرها نیز خاصیت چند رنگی دارند. به عنوان مثال در یاقوت سرخ، رنگ های زرد – قرمز و ارغوانی – قرمز قابل شناسایی است که همین خاصیت یاقوت سرخ را از انواع مشابه خود مانند اسپینل قرمز و یا گارنت که خاصیت چند رنگی را ندارند، متمایز می سازد.

منابع

1- (نشریه طلا و جواهر)

2- (گوهر شناسی)

3-(سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی جهان) شومن .والتر

4-(سایت mineralszone)